Leyla, doktorun muayenehanesindeki bekleme salonunda sessizce oturuyordu. Son zamanlarda bazı garip belirtiler yaşamıştı ancak bunların pek ciddi bir şey olmayacağından emindi. Beslenmesini artırmamasına ve değiştirmemesine rağmen aniden kilo almıştı. Leyla kendini yorgun hissediyordu. Sürekli susuzluk çektiği için alışılandan daha fazla su tüketiyor, bu nedenle de daha sık tuvalete çıkma ihtiyacı hissediyordu. Bu garip belirtilerin ortaya çıkışından birkaç ay sonra, endişesini gidermesi açısından ilaç vereceği beklentisiyle doktorunu ziyaret etmeye karar verdi. Fakat kendisine yapılan teşhis hiç de beklediği gibi değildi.
“Leyla,” dedi doktor, bazı testleri yaptıktan sonra, “Bunu söylediğim için üzgünüm ama sende şeker hastalığı var.”

Sessiz Katil

Diyabet (şeker hastalığı), Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülkelerinde (MENA) en hızlı şekilde artan gizli hastalıklardan birisidir. MENA’da, her 10 yetişkinden biri diyabet hastasıdır1 ve bu sayının gün geçtikçe artması beklenmektedir. 1990 ile 2010 yılları arasında, MENA’da diyabet hastalığında % 87 artış kaydedilmiştir!2 Çoğunlukla “sessiz katil” olarak adlandırılan diyabetin, birçok insanın belirtilerin ciddi olmadığını sanması yüzünden saptanması zordur. Ortadoğu ve Kuzey Afrika’daki on ülkede yapılan bir araştırmaya göre, insanların % 74’üne diyabet riski geliştirmelerine yönelik olarak bu “sessiz katil” hastalığına yakalanma riski kendilerine hiç anlatılmamıştır.3
Leyla, önemsiz gibi görünen belirtilerin, aslında çok ciddi bir hastalığın işaretleri olacağını hiç beklemeyen bir örnektir. Ancak diyabet tam olarak nedir? Belirtileri nelerdir ve bundan nasıl kaçınabilirsin?

Diyabet – Şeker Hastalığı

Diyabetin nasıl ortaya çıktığını anlayabilmek için, öncelikle vücuttaki ensülinin rolünü bilmemiz gerekir. Yemek yediğinizde, sindirim sisteminiz bu yiyeceği vücudun hücrelerine göndererek enerji olarak yakılan bir şeker türü olan glikoza çevirir – tıpkı araçta kullanılan benzin gibi. Vücut hücrelerinin, glikoz gibi besinlerin girmesine izin verip, virüsler gibi tehlikeli davetsiz misafirlere izin vermeyen özel bir kapı ve kilit sistemi vardır.
Ensülin, pankreas tarafından yaratılan bir maddedir. Bunun, hücre kapılarının kilidini açarak glikoz şekerinin içeriye girmesine izin veren “anahtar” gibi bir işlevi vardır. Eğer kişide diyabet oluşmuşsa, iki farklı yolla oluşabilen bu süreçte bozukluklar meydana gelir:4

Tip 1 Diyabetleri

Tip 1 diyabetleri, vücudunuz kan dolaşımı sisteminizde, ensülini kazara bakteri veya virüs gibi yabancı istilacılar olarak algıladığında meydana gelir. Böylece vücudunuzun savunma sistemi, görevini daha yerine getirmeden ensülini yok eder. Hücreye girmek için glikozunuz artık bir “anahtara” sahip olmadığından, yemek yeseniz bile vücudunuz gerekli besini alamaz.5 Bu durum tipik olarak tersine çevrilemez ancak tedavi edilebilir, özellikle de erkenden belirlenebilirse.

Tip 2 Diyabetleri

Tip 2 diyabeti olan kişiler bir ölçüde ensülin yapabilirler ancak hücreler bunu kabul etmez. Ensülin “anahtarı,” her hücre kapısının “kilidini açmaya” çalıştığında artık anahtar uymaz. Bu durumda da glikoz sana enerji vermek için hücrelere giremez.6 Ancak Tip 1’den farklı olarak Tip 2 diyabetleri, diyet ve egzersiz gibi yaşam tarzı değişiklikleriyle tersine çevrilebilir.

Muhtemelen Diyabet Hastası Olduğunu

Gösteren On İşaret

Aşağıda diyabet olduğunu veya bunu geliştirebilme riski altında olduğunu gösteren on belirti yer almaktadır:
1. Aşırı idrara çıkma ve aşırı susama
2. Beklenmedik kilo kaybı veya kilo alma
3. Açlık
4. Cilt sorunları
5. Yavaş iyileşen yaralar
6. Mantar enfeksiyonları
7. Bitkinlik ve asabilik
8. Görüntü bulanıklığı
9. Uzuvlarda karıncalanma veya uyuşukluk
10. Baş ağrıları
Bu belirtilerden birkaçını yaşıyorsanız en kısa zamanda doktorunuza görünmelisiniz. Birkaç kan testi diyabet olup olmadığınızı veya gelecekteki diyabet riskinizin yüksekliğini teyit edecektir.

Diyabet Hakkında İyi Haberler

Diyabet, Ortadoğu ve Kuzey Afrika’da hızla yükselen ölümlerin sorumlusu olsa da, iyi haberlerimiz de var. Diyabetten belirli yaşam tarzı alışkanlıklarıyla kaçınılabilir. Bu hastalığa yakalanmış olsanız bile, en yaygın olan Tip 2 diyabetleri yaşam tarzı seçimleriyle tersine çevrilebilir.
Diyabetin en büyük tetikleyicilerinden biri de hareketsizliktir. Dünya Sağlık Örgütü, Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar Bölümünde Genel Müdür Yardımcısı olan Dr. Ala Alwan’a göre, MENA bölgesinde yetişkinlerin neredeyse yarısı fiziksel yönden hareketsizdir.7 Günlük egzersizlerinizi artırmak, hastalıktan kurtulmanın ve diyabeti tersine çevirmenin iyi bir yoludur. Bir araştırmaya göre, Tip 2 diyabeti olan insanlarda, haftada 3 saat egzersiz yaparak beslenmelerini günde 1200 – 1800 kaloriyle sınırlandıranlar en iyi sonucu görmektedirler. Bir yıl sonra bu bireylerin % 10’u diyabet ilaçlarından kurtulmuşlar ve artık diyabetik seviyeden çıkmışlardır.8
BAE Sheik Kalifa Hastanesi Diyabet ve Araştırma Merkezi’nin başkanı olan Dr. Ghassan Darwiche, diyabet ve diyet arasında kesin bir bağlantının mevcut olduğunu vurgulamıştır. “Fast food yemekler, aslında evde sağlıklı yemekler pişirmekten daha ucuzdur” diyerek bunun da diyabetin artışına katkıda bulunduğuna işaret etmiştir. Bu doğru olsa da, sağlıklı beslenmeye başlamak için hiçbir zaman geç kalınmış değildir. Diyabete karşı savaşı kazanmak için bu savaşı kendi lehinize dönüştürebileceğiniz birkaç önemli diyet değişikliği vardır:
• Kızartılmış Yiyecekler: Köfte veya kızarmış patates gibi yağda kızartılmış yiyecekleri daha sağlıklı yiyeceklerle değiştirin. Birçok restoran artık yağda kızartmak yerine fırında patates ve köfte seçeneği sunmaktadır.9
• Şekerli Yiyecekler: Şeker, diyabete katkı sağlayan en kötü şeylerden biridir. Şekerleme veya pasta yerine, hurma veya taze meyve gibi doğal alternatifleri deneyin. Çayınızı toz şekerle tatlandırmak yerine, bal veya artık MENA’daki birçok dükkanda yaygın bir şekilde satılan doğal bir tatlandırıcı olan stevia kullanın.10
• Beyaz, rafine tahıllar: Tam tahıllı yiyecekler daha yavaş sindirilip daha uzun süre kendinizi tok hissetmenizi sağlarken, glikoz hücrelere transfer edilirken vücuda bunu işlemesi için zaman verir. Rafine beyaz pirinç, ekmek ve makarna çok hızlı sindirilir ve glikozun hızla kan dolaşımına karışmasına neden olur, ki bu da diyabetikler veya diyabete meyilli olanların durumu idare etmesini güçleştirir. Bunları tam tahıllı ekmek, tam buğday makarnalar ve esmer pirinç gibi tam tahıllı ürünlerle desteklemek daha iyidir. Birçok kafeterya veya restoran artık tam tahıl hamurundan yapılan sandviç ve pideler sunmaktadır.11
• Kırmızı et: Diyabeti olanların aynı zamanda kalp hastalıklarına yakalanma riskinin de yüksek olduğunu hatırlayın, o halde kırmızı et alımını ayda bir kez veya daha az olacak şekilde sınırlayın. Bunun yerine, tavuk veya balık gibi beyaz et gibi gıdalar seçerek ya da bezelye, mercimek, bakla, nohut ve kuru yemiş gibi bitkisel kaynaklı gıdalardan proteininizi alın.12
Eğer senin veya sevdiğin birinin diyabeti varsa, henüz mücadelenin başlangıcındasınız. Bu sessiz katil yenilebilir ancak senin de ciddi ve sürekli bir yaşam tarzı değişikliğine ihtiyacın vardır. Başlamadan önce, diyet veya egzersiz programlarını müzakere etmek için doktorunuza danışın. Diyabet tedavisi ve bundan kaçınmak için daha fazla bilgi almak istiyorsan internet sitemizi ziyaret edin.

1. “MENA’daki diyabetler,” http://www.idf.org/regions/mena/regional-data, Aralık 2015.
2. “Ortadoğu ve Kuzey Afrika’daki Sağlık Sorunları Batılı Ülkelere Benzemektedir,” http://www.worldbank.org/en/news/press-release/2013/09/04/middle-east-north-Africa-health-challenges-similar-western-countries, Aralık 2015.
3. Sara Hamdan, “Diyabetin Hızlı Artışı, Ortadoğu Sağlık Ajanslarını Zorluyor,” http://www.nytimes.com/2011/01/13/world/middleeast/13iht-M13CDIABET.html?_r=0, Aralık 2015.
4. “Diyabet Nedir?” http://www.diabetesresearch.org/what-is-diabetes, Aralık 2015.
5. “Tip 1 Diyabet Nedir?” http://www.diabetesresearch.org/what-is-type-one-diabetes, Aralık 2015.
6. “Tip 2 Diyabet Nedir” http://www.diabetesresearch.org/what-is-type-two-diabetes, Aralık 2015.
7. Hamdan, “Diyabetin Hızlı Artışı.”
8. Michael Dansinger, “Tip 2 Diyabetlerini Tersine Çevirebilir misiniz?” http://www.webmd.com/diabetes/type-2-diabetes-guide/reversing-type-2-diabetes, Aralık 2015.
9. “Diyabetikler için 13 En İyi ve En Kötü Gıdalar,” http://www.health.com/health/gallery/thumbnails/0,,20864484,00.html, Aralık 2015.
10. A.g.e.
11. A.g.e.
12. A.g.e.